اسماعیل امینی: برخی اساتید دانشگاه روخوانی قرآن هم بلد نیستند/ جاودانگی شعر بلیغ

به گزارش جام نیوز، برنامه «راه نشان» که هر هفته از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۲:۳۰ از شبکه قرآن سیما بر روی آنتن این شبکه می‌رود شب گذشته با اجرای سعید بیابانکی و با حضور مهمان برنامه اسماعیل امینی به موضوع تأثیر قرآن کریم بر شعر فارسی، پرداخت.

اسماعیل امینی، شاعر و منتقد در رابطه با ارتباط میان قرآن کریم و شعر بیان داشت: قرآن کریم کلام خداوند متعال است و به همان صورتی که بر رسول الله(ص)نازل شده مکتوب شده و به دست ما رسیده است.

وی ادامه داد: درباره شعر این مطلب را مطرح می کنند که منشأ شعر الهام است،و درباره این موضوع که آیا این الهام حاصل تجربیات خود انسان است و یا منشأ غیبی دارد بحث های زیادی وجود دارد اما تردیدی در این وجود ندارد که علاوه بر آن چه که خود ما از علوم و تجربیات کسب می کنیم مواردی نیز از طریق هدایت الهی در وجود ما قرار دارد.

امینی تصریح کرد: به طور مثال آن مجموعه نظام ارزشی که به نام فطرت انسانی وجود دارد الهام و ودیعه الهی است. حتی در رابطه با حیوانات نیز این موضوع وجود دارد به طور مثال در قرآن کریم آمده است که به زنبور عسل وحی می کنیم که تو لانه ات را چگونه بساز.

این شاعر در ادامه خاطرنشان کرد: برای پیامبران این رسالت وجود دارد که وحی را ابلاغ کنند و آن چه که خداوند به سایر مخلوقاتش الهام می کند برای هدایت خودشان است.

وی عنوان داشت: بنابراین این گونه نیست که آن چه ما خودمان کسب می کنیم همه به دست خودمان باشد بخشی هدایت الهی است و حالا این که آیا شعر این گونه است یا خیر؟ باید گفت آن بخشی که ما به عنوان شاعر از عالم معنا پرده برمی داریم حتما به دست خود انسان نخواهد بود و شعرا به آن کشف می گویند و این لزوما مختص شعرهای عرفانی نیست.

امینی با اشاره به این مطلب که انسان این توانمندی را دارد تا حقایق عالم و معانی پنهان را کشف کند، افزود: در واقع شاعر از عالم معنا چیزی را به عالم محسوسات و مشهودات درمی آورد. یعنی چیزی که پنهان بوده است حالا بیان می‌شود و یکی از دلایلی که خواننده هم از خواندن شعر لذت می برد همین است که آن معنا را او نیز درک کرده است زیرا فطرت یکی است.

وی درباره تأثیراتی که قرآن کریم بر روی شعر گذاشته است، گفت: آن ها که منکر رسول الله(ص) بودند از آن جهت که نمی توانستند کلام را منکر شوند می گفتند رسول الله شاعر است و آن چه که وی می گوید شعر است. حتی آن ها نیز با خود می گفتند این کلام از شعر دلنشین تر است زیرا قواعد شعر را ندارد اما نظامش منسجم تر از شعر است.

امینی خاطرنشان کرد: آن ها می دانستند که این کلام بلاغت شاعرانه را ندارد اما بلاغت شگفت انگیزی دارد که خیلی بیشتر از شعر بر روی مخاطب تأثیرگذار است.

وی با بیان این مطلب که شعرهای روزگار جاهلی شیوا بوده اند اما تنها تأثیر ظاهری داشته و مانند شعبه بوده اند، اضافه کرد: این شعرها پیش از قرآن کریم عمق معنایی و تأثیر عاطفی نداشته اند اما قرآن کریم در زبان و بلاغت کاری می کند که پس از آن کسانی که عاشق زبان بوده اند درباره بلاغت قرآن کریم شروع به مطالعه می کنند.علم بلاغت از این زمان است که منشأش آشکار می شود

این شاعر تأکید کرد: علم بلاغت قبل از قرآن کریم هم سابقه داشته است اما در مشرق زمین مطالعات بلاغی چندان رایج نبوده است و اگر هم درباره بلاغت نیز مطالعه ای وجود داشته بیشتر مربوط به سخنرانی ها بوده است.

امینی ادامه داد: پس از دوره آشنایی مردم با قرآن کریم بلاغت بیش از این که مربوط به سخنرانی باشد مربوط به تأثیرگذاری کلام می‌شود.

این پژوهشگر تصریح کرد: معادل فارسی فصاحت شیوایی است، در حقیقت کلمات را، حروف و مخرج حروف را سخنوران به گونه ای انتخاب می کردند که هم شنیدنش خوش بیاید و هم بیان کردنش راحت باشد.

وی تأکید کرد: بلاغت نیز تطبیق کلام با مقتضای حال مخاطب است یعنی مقتضای حال را درنظر می گیرند مثلا برای کسی که از موضوع اطلاع دارد تأکید نیاز نیست.

امینی اظهار داشت: تطبیق کلام با مقتضای خود کلام و همچنین موضوع کلام نیز جز بلاغت است. یعنی در رابطه با موضوع کلماتی به کار برده شود که با آن موضوع مطابقت داشته باشد.

این منتقد و پژوهشگر گفت: غیرمسلمان ها هم معترف هستند که در میان متون عربی هیچ کلامی بلیغ تر از قرآن وجود ندارد، سید رضی کلام امیر المؤمنین (ع) را نیز به دلیل آموزش بلاغت جمع آوری کرده است. و به همین دلیل نامش را نهج البلاغه یعنی روش بلاغت نامیده است.

امینی در رابطه با شعر گفت: مسئله بلاغت در شعر بسیار بنیادی و مهم است زیرا شعر قرار است که کلام مؤثر ، پایدار و عاطفی باشدو نباید به گونه ای باشد که با یک بار دوبار خواندن تأثیرش از بین برود و این چیزی است که امروز با آن مواجه هستیم.

وی تصریح کرد: یکی از دلایل این موضوع این است که دانش اموزان ما با قرآن شروع به نوشتن و خواندن نمی کنند در صورتی که در گذشته دانش اموزان با سوره های کوچک خواندن را آغاز می کردند، الان برخی دانشجویان و متأسفانه حتی برخی از اساتید دانشگاه نمی توانند حتی از روی کتاب قرآن را خوب بخوانند.

این شاعر عنوان کرد: آن چه که ما به عنوان سواد و فرهنگ داریم در سایه قرآن است به طوری که اگر یک مستشرق بخواهد شرح مثنوی و حافظ بنویسد ناگزیر است که به خوبی قرآن را بخواند و با این فرهنگ آشنا شود تا بداند که این شعرها چه می گویند.

وی اظهار داشت: در گذشته حتی انسان های بی سواد داستان های قران را بلد بودند اما در حال حاضر در روزگاری به سر می بریم که متأسفانه با تولید این همه مدرک بسیاری از دانشجویان ما داستان های مشهور قرآن را بلد نیستند.

نظرات شما عزیزان: